Podsumowanie Programu „Powrót do społeczeństwa.Powrót do pracy.Powrót do zdrowia.”

Osoby ze schizofrenią chcą i mogą być aktywne zawodowo – odpowiednie przygotowanie oraz otwartość pracodawców dają szansę na powrót na rynek pracy.

Są młodymi ludźmi, często nie zdążyli nawet wejść na rynek pracy, a ten zamyka przed nimi drzwi. Schizofrenia jest jedną z najbardziej stygmatyzujących chorób psychicznych. Po diagnozie zaledwie 15% osób pozostaje aktywnymi zawodowo, 61% pacjentów przechodzi na rentę. A przecież osoby ze schizofrenią są równie wartościowymi pracownikami. Właśnie zakończył się program „Powrót do społeczeństwa. Powrót do pracy. Powrót do zdrowia”, dzięki któremu kilkadziesiąt osób żyjących z chorobą znalazło zatrudnienie. Program dowiódł, że to właśnie praca stanowi istotny element terapii – równie ważny, jak odpowiednio dobrane leki.

Aktywizacja zawodowa osób chorych na schizofrenię była kluczowym celem ogólnopolskiego programu „Powrót do społeczeństwa. Powrót do pracy. Powrót do zdrowia”. Przesłaniem – ukazanie możliwości i potencjału osób z zaburzeniami, dla których praca stanowi ważny element terapii. Narzędziem – stworzenie narodowego modelu wspomaganego zatrudnienia, który w praktyce polega na organizacji warsztatów, szkoleń dla pacjentów oraz spotkań z pracodawcami i organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz zawodowej i społecznej aktywizacji osób żyjących ze schizofrenią. Efektem – praca dla kilkudziesięciu Beneficjentów programu. Projekt realizowany w latach 2013-2016 udowodnił, że przy odpowiednio sprofilowanym, kompleksowym i dostosowanym do indywidualnych potrzeb wsparciu, osoba ze schizofrenią może stać się pełnowartościowym uczestnikiem rynku pracy.

 „Programy aktywizujące zawodowo osoby ze schizofrenią zmieniają świadomość, ale nie osób chorujących, czy najbliższej rodziny, ale nas wszystkich. Chodzi tu o zmianę mentalności, myślenia o chorobie. Choroba taka jak schizofrenia nie niszczy podmiotowości człowieka. Człowiek pozostaje człowiekiem i ma prawo do tego, by kochać, wyrażać pozytywne uczucia, również żeby pracować. W związku z tym powrót do społeczeństwa osób chorujących na schizofrenię to pokazanie, że niczym nie różnią się od pozostałych, że biorąc leki pozwalające likwidować objawy, mogą normalnie funkcjonować. To my musimy być bardziej tolerancyjni, akceptować ich chorobę. Jeżeli będziemy mieli taką postawę, to będziemy myśleli również o tym, że takim ludziom należy pomagać, czyli stwarzać im odpowiednie warunki do prawidłowego rozwoju i życia na przyzwoitym poziomie” – powiedział prof. Janusz Heitzman z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

Rola trenerów pracy

Szczególną rolę w procesie aktywizacji zawodowej pacjentów ze schizofrenią odegrał trener pracy – wykwalifikowany specjalista, który przygotowywał uczestników programu do podjęcia pracy, pomagał w znalezieniu odpowiedniego stanowiska, wspierał w kontaktach z pracodawcą i współpracownikami. 10 trenerów pracy brało czynny udział w dyskusjach, konferencjach, targach pracy odbywających się na terenie 4 województw objętych programem. Trenerzy prowadzili również indywidualne spotkania z pracodawcami z danego regionu, pomagali w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych, co więcej, uczyli jak kontrolować stres podczas rozmowy kwalifikacyjnej i jak utrzymać motywację do pracy. Po otrzymaniu pracy uczestnicy Programu również nie pozostawali sami sobie. Trenerzy pracy byli odpowiedzialni za monitorowanie ich zatrudnienia, aż do uzyskania całkowitej samodzielności.

 „Chcieliśmy pokazać, że przy odpowiednim wsparciu, osoby żyjące ze schizofrenią mogą być pełnoprawnymi obywatelami i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym i zawodowym. Celem warsztatów prowadzonych przez trenerów pracy, był rozwój zdolności interpersonalnych niezbędnych w procesie aktywizacyjnym. W rezultacie pacjenci usamodzielnili się oraz utrzymali się na otwartym rynku pracy” – powiedziała Magdalena Bojarska z Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej.

Niepracujące osoby ze schizofrenią są kosztem dla państwa

Takie programy są potrzebne, gdyż mogą odwrócić zatrważające statystyki. Tylko 15% osób ze schizofrenią pozostaje aktywnymi zawodowo, 61% przechodzi na rentę. Mają średnio 25-35 lat, są w najlepszym okresie produkcyjnym, mają potencjał, aby zasilić polską gospodarkę. Tymczasem są wykluczeni z rynku pracy, czego koszty ponosi całe państwo. I to podwójne. Przytoczone w Raporcie „Schizofrenia. Rola opiekunów w kreowaniu współpracy” dane, pokazują, iż w Polsce w 2013 roku wydatki ZUS ponoszone z powodu schizofrenii, stanowiące 3,4% wydatków ogółem na wszystkie schorzenia wyniosły 1,1 mld zł, a łączna suma kosztów pośrednich i bezpośrednich z tego tytułu szacowana jest na 3,1 mld zł [1]. NFZ rokrocznie finansuje świadczenia dla blisko 190 tys. pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii. W 2014 r. wydatki te przekroczyły 557 mln zł [2].

„Aktywizacja zawodowa osób ze schorzeniami psychicznymi to inwestycja, nie wydatki. Ludzie, których my postawimy na nogi, poczują, że powrócili do społeczeństwa, będą zmieniać się z biorców na podatników. To dla wszystkich obywateli jest opłacalne. Tego decydenci nie umieją zrozumieć, podliczają tylko wydatki, a to jest tak naprawdę inwestycja. Jeśli się tę przeszkodę intelektualną i świadomościową pokona, to dalej pójdzie już prosto” – przekonuje Prof. Jacek Wciórka, kierownik I Kliniki Psychiatrycznej w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

***

Program „Powrót do społeczeństwa. Powrót do pracy. Powrót do zdrowia” realizowany był w czterech województwach – wielkopolskim, mazowieckim, kujawsko-pomorskim i łódzkim, w których powołano łącznie cztery Kluby Aktywizacji Zawodowej. Do współpracy zaproszono Stowarzyszenie Osób i Rodzin na Rzecz Zdrowia Psychicznego „Zrozumieć i Pomóc” z Poznania, Fundację Pomocy Młodzieży i Dzieciom Niepełnosprawnym HEJ KONIKU z Warszawy, Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu Osób z Zaburzeniami Psychicznymi MOST z Bydgoszczy oraz Stowarzyszenie Młodzieży i Osób     z Problemami Psychicznymi, Ich rodzin i Przyjaciół ”POMOST” z Łodzi.